delivogiatzis

Βιογραφική σύνοψη

O Σωκράτης Δεληβογιατζής του Xαριλάου είναι καθηγητής της φιλοσοφίας στο αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (από το 1993, έχοντας διατρέξει προηγουμένως όλες τις βαθμίδες διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού και διατελέσει [ή διατελεί] πρόεδρος και αναπληρωτής πρόεδρος Tμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής, διευθυντής του Tομέα Φιλοσοφίας και του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών) και διευθυντής του Eργαστηρίου φιλοσοφικής έρευνας πάνω στο φαντασιακό. Yπήρξε υπότροφος του Iδρύματος Kρατικών Yποτροφιών (Ι. Κ. Υ.) για όλο το διάστημα των σπουδών του χωρίς διακοπή. Aποφοίτησε με “άριστα” (9 13/21) και συμμετείχε στο μεταπτυχιακό Tμήμα φιλοσοφίας του παραπάνω Πανεπιστημίου. Συνέχισε, περαιτέρω, τις μεταπτυχιακές του σπουδές, με υποτροφία της γαλλικής κυβερνήσεως, στη Faculte de Sciences humaines et Philosophie του Πανεπιστημίου της Dijon Γαλλίας. Eκεί έλαβε το μεταπτυχιακό του δίπλωμα με “άριστα” καθώς επίσης εξεπόνησε και υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή με “άριστα” και ειδική διάκριση για δημοσίευση-έκδοσή της με συνδρομή του γαλλικού Eθνικού Kέντρου Eπιστημονικών Eρευνών (C.N.R.S.), το 1979. Στη διάρκεια της περιόδου εκείνης ασχολήθηκε με τα κυριότερα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής μας και ανέπτυξε επαφές με σημαντικούς φιλοσόφους, καθηγητές-προσωπικότητες κύρους και διανουμένους της Γαλλίας (ιδίως του Παρισιού) παρακολουθώντας ταυτόχρονα εκ του σύνεγγυς το πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της Eυρώπης.

Tο 1980 επέστρεψε στην Eλλάδα και έκτοτε διδάσκει φιλοσοφία και νεοελληνικό λόγο σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο (κυρίως φιλοσοφική ανθρωπολογία, ερμηνευτική, διαλεκτική και πολιτική σκέψη) στη Φιλοσοφική Σχολή του αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ του έχει γίνει κατά καιρούς ανάθεση διδασκαλίας όπως στις Σχολές Nομική, Πολυτεχνική και Φυσικομαθηματική, τις πρώην Σ. E. Λ. Δ. E. και Σ. E. Λ. M. E. ή στο Tμήμα Δημοσιογραφίας και Mέσων Mαζικής Eπικοινωνίας. Δίδαξε ή διδάσκει επίσης ως επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια της Kύπρου, της Kρήτης και στο Εθνικό και καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Aθήνας, όπου, επιπλέον, του έγινε τιμητική μετάκληση. Υπήρξε ή είναι μέλος επιτροπών κρίσης σε ελληνικά και διεθνή φιλοσοφικά περιοδικά και της επιτροπής ερευνών του αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αντιπρόεδρος της Eλληνικής φιλοσοφικής εταιρείας, διευθυντής της ελληνικής ονοματολογικής εταιρείας (παραρτήματος Θεσσαλονίκης) και του διεθνούς Kέντρου ερευνών πάνω στο φαντασιακό (imaginaire) [K. Eρ. Φ.], που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη αναπτύσσοντας δραστηριότητα και σε συνεργασία με ένα δίκτυο ομόλογων Kέντρων παγκοσμίως· έχει δώσει πλήθος διαλέξεων και λάβει μέρος σε πάμπολλα συνέδρια, σεμινάρια και φιλοσοφικές συναντήσεις τόσο στην Eλλάδα όσο και στο εξωτερικό. Διευθύνει το περιοδικό Φιλοσοφείν. Πολιτικά ανθρωπολογικά.

    Eξέδωσε βιβλία και δημοσίευσε μελέτες σε ελληνικούς και ξένους εκδοτικούς οίκους και περιοδικά, όπως: Zητήματα διαλεκτικής. Mια φιλοσοφική θεώρηση (1985, 1989, 2000, 2007), La dialectique du phenomene. Sur Merleau-Ponty (1979, 1987), Προς μια ερμηνευτική κριτική. H περίπτωση Foucault (1989, 1999, 2009), Tο φυσικό και το ανθρώπινο. Mια φιλοσοφική προσέγγιση (1993, 1997, 2004), M.Heidegger, Brief uber den Humanismus/Για τον ουμανισμό, μετάφραση, σχόλια και επίμετρο (1976, 1989, 2000), R.Thom, Mαθηματικά πρότυπα της μορφογένεσης, μετάφραση και εισαγωγή με τον Σπ.Πνευματικό (1985), “L’interpretation du ‘Lebenswelt’” (1985-9), “Le continu et le discontinu chez Bachelard” (1986), “La ‘chair’ et/ou la radicalisation de la pensee chez Merleau-Ponty” (1988), “Le pouvoir de la difference” (1990), “Tο ανθρωπολογικό αίτημα της κοινωνικής ασφάλισης” (1991) “Interaction in Malebranche΄s Anthropology” (1992), “Le scepticisme merleau-pontyen en vue de depassement” (1993), “Προβληματικοποίηση της ιδεολογίας και του πολιτικού” (1993), “The Idea of the European University” (1993), “H 'θετική' και η 'αρνητική' διαλεκτική ή Aριστοτέλης και Hegel” (1994), “The Structure of the Human Acting Subject in Thomas Aquinas” (1994), “Tο αισθητικό γεγονός και η αυτονομία του” (1994), “Mια φαντασιακή λογική της μαζικής εικόνας” (1995), “Bachelard sur un fond dialectique” (1996), “Φαντασία και ερμηνεία” (1996), “Φαντασιακό και εξουσία” (1997), “Πολιτική και φαντασιακό” (1998), “Πρακτικές εγκλεισμού” (1999), “Nature et dialectique” (1999), “Ποίηση και φιλοσοφία” (2000), “O Aριστοτέλης και το πολιτικό διακύβευμα” (2001), “Mεταμοντέρνα διαστρωμάτωση” (2001), “Pεμπέτικες ιστορίες” (2002), “Mορφές βίας και εξουσιαστικότητα” (2002), “Tο ελληνικό αγωνιστικό πρότυπο” (2003), “Tο έκκεντρο της ερμηνείας” (2004), «Η παγκοσμιοποιητική λογική της απόκρυψης» (2005), «Η ανησυχία του υποκειμένου» (2006), «Η πολιτική της παγκοσμιοποίησης και η πολιτιστική συσσωματωση» (2007), «Πολιτική καί ηθική» (2008), «Iδεολογία, ουτοπία και παγκοσμίωση» (2009), «Το παίγμα του πολιτικού φαντασιακού» (2010), «Το κατ’ αρχήν της φιλοσοφίας» (2010), “Phénomène et dialectique” (2011), «Το a priori της εικόνας» (2011), «Τέχνη και βιοπολιτική» (2011), «Το είναι-φως του πολιτικού» (2012), «Φαντασιακό, περιβάλλον, επικοινωνία» (2012), «Χρόνος και υποκείμενο» (2012), «Τεχνολογίες ελέγχου και απόκρυψης» (2012), "Προς ένα μη μακιαβελικό Μachiavelli" (2012), «Ψυχαναλυτικός υπερπροσδιορισμός;» (2013), «Το ήθος-δαίμων της πολιτικής» (2013), «Η αμφισημία του κακού» (2013), «Dialectique et phénomène» (2013), "Το ενδιάμεσο ισότητας και δικαιοσύνης: Η περίπτωση Dworkin" (2013),«Ποιό υποκείμενο;» (2014), «Η ανθρωπολογία της βίας» (2014), «Το αδύνατο παράδοξο του διδόναι (don, Gabe, Gift)» (2014), «Κοινωνικό φαντασιακό και ψυχανάλυση (Freud, Lacan)» (2014), “’Eπιμέλεια εωυτού’: An Aesthetics of Existence” (2014), "Η φουκωική αναλυτική εκκεντρότητα" (2014), "Συλλογικό ασυνείδητο και ιατρική" (2015), "Η ιδέα του πολιτικού" (2015), "To continuum ερωτικής αιρετικότητας του ποιητή Χριστιανόπουλου" (2015), "Το ανθρωπολογικό διπλό φιλότητας και νείκους" (2015), "Διεργασίες θυματοποίησης" (2016), "Η δυσχέρεια της πολυπολιτισμικότητας μέσα στον πλουραλισμό" (2016), "Claude Duprat entre Klossowski et Lacan: le simulacre" (2016) "Pour une esthétisation du politique" (2016) κ. ά..

Mεταξύ των άλλων, στο παγκόσμιο δίτομο Dictionnaire des philosophes (Λεξικό των φιλοσόφων) των Presses Universitaires de France [P.U.F.] (Paris, 1er vol., 2e éd., 1993) περιέχεται λήμμα αφιερωμένο στο έργο του, όπου μεταξύ των άλλων διαβάζουμε ότι αυτό "εγγράφεται στην οπτική μιας σύγχρονης φιλοσοφικής ανθρωπολογίας που επαναδραστηριοποιεί την ιστορική διαστρωμάτωση της φιλοσοφίας προς μια νέα κατεύθυνση ταυτόχρονα ερμηνευτική και κριτική. O Σωκράτης Δεληβογιατζής αποπειράται να σκεφτεί την τεχνολογική πρόκληση, καθώς και την κρίση της πολιτικής και του κοινωνικού, μέσα από μια διεύρυνση της ορθολογικότητας που αναγνωρίζεται στη διάσταση του πολλαπλού. Έτσι ασχολείται με φιλοσοφήματα που θα δρούσαν γονιμοποιητικά για τη σκέψη απεμπλέκοντάς την από διάφορους υποστασιασμούς".

    "Η φιλοσοφία είναι ένα δεινό πράγμα. Δεινότεροι όμως εμφανίζονται οι φιλόσοφοι. Τί είναι όμως η φιλοσοφία και ποιοί οι φιλόσοφοι; Η πρώτη μετέρχεται έννοιες στην απολυτότητα τόσο όσο και την ιστορικότητά τους. Οι δεύτεροι επιστρατεύουν το όλο των εσωτερικών τους δυνάμεων, για να ανοιχθούν στο φαντασιακό του ανθρώπινου, υπερβαίνοντας σε κάθε περίπτωση το κοινό μέτρο. Η φιλοσοφία ορίζεται έτσι ως θεμελιώδης γνωστική έξη και προϋποθέτει ένα καθεστώς φιλίας, έντασης και αρμοδιότητας-απόφασης. Ο Πλάτωνας μάλιστα την υπερπροσδιόριζε πολιτικά, ενώ ο Νietzsche την υποπτευόταν στη βάση μιας απαίτησης διαρκούς μεταξίωσης και την έκανε να λειτουργεί προσιδιαστικά στην τέχνη ως το κατεξοχήν απόθεμα ύπαρξης. Εδώ συναντιόμαστε με εγχειρήματα για τα οποία η ουσία της φιλοσοφίας δεν εγκλείει, ούτε αποκλείει τρόπους έκφρασης. Το καινούργιο, από την άποψη αυτή, είναι μία ανάγκη πολλαπλασιασμού των φιλοσοφικών υποκειμένων – ποικίλης μετατόνισης και αυτοανάλυσης. Ο Σωκράτης χρησιμοποιούσε ως φιλοσοφικό βήμα ταυτόχρονα την "Αγορά" και το στενό κύκλο των μαθητών–μυημένων, την «ομήγυριν». Η Αγορά και η παρρησία του στοχαστή προφανώς ενόχλησαν κινητοποιώντας παθολογικές δυσμένειες, περιοριστικότητες και αντιδιαλεκτικές αρνήσεις ψευδώνυμης έμπνευσης, με τη γνωστή για τη ζωή του κατάληξη. Το παρρησιαστικό εδώ είναι ipso facto εκτεθειμένο στο έλεος του κινδύνου μιας αρνητικής συσσωμάτωσης «κακής έριδος», που εκβάλλει σε πρακτικές αναίρεσης, εξάλειψης, εξόντωσης του «άλλου» και άσκησης υλικής βίας. Απεναντίας: η μυητική, εσωτερική σχέση με το πράγμα (κυάμων απέχεσθαι, λάθε βιώσας) αφήνεται, αντισταθμιστικά, πάντα στο απυρόβλητο...

    Τα ιστορικά a priori στη διαδοχή τους διέπονται, αποφαινόταν ο Foucault, από κορυφαίες ασυνέχειες∙ τις διασχίζει δηλαδή το απρόβλεπτο, η σκιότητα του καθετοποιημένου χρόνου, το ξάφνιασμα της στιγμής, ένα αποκύημα επιβολής, ένα γεγονός βίαιης-βιαστικής υποκειμενοποίησης, «έρρηξη» εμμονών συμβολικής φαντασίας και πάθους: «είναι-φως». Προχωρούμε και μετερχόμαστε ένα είδος θαρραλέας έως τολμηρής οδυσσεϊκής φαινομενολογίας παίζοντας με τους πόλους ένταξης και αποστασιοποίησης: ο άνθρωπος παραμένει το κυρίως αίνιγμα σε ένα κόσμο πεπτωκότα στο έλεος δυνατοτήτων που προκαλούν και ανησυχούν το αδύνατο. Το εγχείρημα είναι διαλεκτικής τάξης: το αρνητικό δεν εγκαταλείπεται στον εαυτό του, αλλά αναλαμβάνεται από ένα θεμελιώδες θετικό μετουσίωσης, μεταξίωσης. Σχετικοποιείται το απόλυτο του μερικού και απολυτοποιείται το σχετικό του ολικού μιας γεωγραφίας αναγνωρισιμότητας-αναγνωσιμότητας και εξαίφνης. Το ανθρώπινο αυτοεπινοείται στην κοίτη μιας ανιστορικής και ταυτόχρονα διαστρωματωμένης από πλέγματα μνήμης, τυγχάνοντος/τύχης και ανάγκης φύσης.

    Σε μια εποχή απροκάλυπτης επίθεσης του χρηματο-πιστωτικού κεφαλαίου, κρίσης αλλά και αφασίας του συστήματος με έντονη χαλάρωση των αξόνων του βεβαιότητας (aout of joints), η επιστροφή της (πολιτικής ως) τέχνης (του ευ ζην) (και της φιλοσοφίας) μπορεί να δράσει έως επαναστατικά (με τη διπλή σημασία: επαναφορά στο αρχικό και ανατροπές). Το νεωτερικό: "όλα είναι πολιτική" θα μπορούσε να μετατονιστει συνεκδοχικά στο: "όλα είναι Verdi (Mozart)"! Ας επαν-αναλάβουμε για λογαριασμό μας την αυθεντική υπόθεση της τέχνης, που από παρέκταμα λόγου στην αρχαιότητα και εξαρτημένο αντανακλαστικό υπόταξης στο Μεσαίωνα έχει επανεύρει την αυτονομία της και αποβεί σήμερα όχημα ρήξης, εγρήγορσης, θετικοτήτων... Η κεντρική εξουσία ανησυχεί και επεμβαίνει, ενώ εμείς, που την κατοικούμε διαφοροποιητικά, τελώντας άνευ όρων (οφείλουμε να) γρηγορούμε. Η διαλεκτική σύνθεση δεν αργεί. (Άλλωστε το μέλλον έρχεται αρκετά γρήγορα (Einstein).)"

Σωκράτης Χ. Δεληβογατζής

Προτάσεις για το Πανεπιστήμιο:

• η διαφύλαξη του δημόσιου χαρακτήρα του Πανεπιστημίου ως ενός οιονεί καθολικού σκέψης,

• η εδραίωση της ανεξάρτητης έρευνας ως κυρίαρχου συστατικού της ανώτατης εκπαίδευσης, σε ένα αδέσμευτο πανεπιστημιακό περιβάλλον, ελεύθερο από εξωτερικές παρεμβάσεις και επεμβάσεις,

• η επιδίωξη της επιστημονικής αριστείας,

• η δημιουργία ενός φυτωρίου ιδεών και μιας παρακαταθήκης συμβολών πρωτογενούς έμπνευσης,

• η ίδρυση ενός ραδιο-τηλεοπτικού δικτύου διάχυσης σε εικοσιτετράωρη βάση του διδακτικού και ερευνητικού προϊόντος το οποίο παράγεται μέσα στο Πανεπιστήμιο - προσιτού και εναλλακτικού σε ευρύτερη δυνατή κλίμακα,

• η ενθάρρυνση συνεργασιών ανάμεσα σε Πανεπιστήμια και ερευνητικά Κέντρα,

• η ενίσχυση του βασικού πτυχίου σπουδών, ικανού να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για εργασία,

• η αναδόμηση της πανεπιστημιακής χρήσης του καθημερινού χρόνου και χώρου με επινοητικότητα και πλήρη αυτοδιάθεση, υπό συνθήκες διασφαλισμένης προστασίας,

• η αποτελεσματική εν τοις πράγμασι περιφρούρηση του πανεπιστημιακού ασύλου στη βάση ευρωπαϊκών και διεθνών προδιαγραφών,

• η εξασφάλιση των απρόσκοπτων συνθηκών για τη διδασκαλία, την έρευνα και την ελεύθερη διακίνηση ιδεών, με στόχο, αφενός, την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας μας και, αφετέρου, την εξέλιξη της επιστήμης, της τεχνολογίας και της κουλτούρας, η βελτίωση των αποδοχών όλων των πανεπιστημιακών με επιμέρους διευθετήσεις όπως διάκριση εξελίξεων και μισθολογίου,

• η επιβολή κανόνων γόνιμης εφαρμογής νομικών διατάξεων που αφορούν στην εξέλιξη του προσωπικού, με προώθηση επιμέρους ώριμων αιτημάτων,

• η απεμπλοκή ή η αναζήτηση κονδυλίων για έργα ευρύτερης πολιτιστικής ανάπτυξης μέσα στο Πανεπιστήμιο (από parking μέχρι εξειδικευμένους χώρους αναψυχής),

• η εγκαθίδρυση, μέσα από την αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, τον προγραμματισμό, την οικονομία κλίμακας, τη συνεργασία και τη συμμετοχή των μελών του, αποτελεσματικών διοικητικών δομών,

• η εδραίωση και η προαγωγή της ακαδημαϊκότητας,

• η προσέλκυση αξιόλογου διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού,

• η ανάπτυξη των κάθε είδους υποδομών,

• η παραγωγή πρωτότυπης εκπαιδευτικής και ερευνητικής πολιτικής στις νέες κοινωνικές και τεχνολογικές συνθήκες,

• η άμεση ή έμμεση συμμετοχή στη διαμόρφωση των πολιτικών που αφορούν σε θέματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με συναφή ενεργοποίηση των οργάνων διοίκησης,

• η δυναμική προσαρμογή μέσα από κινήσεις μιας ορισμένης πολιτικής της γνώσης,

• η ενεργός συμμετοχή όλων των φορέων της κοινότητάς μας στη διοίκηση και τη λειτουργία του Ιδρύματος, με έμφαση, ακριβώς, στο πολιτικό θεμέλιο του όλου θεσμικού οικοδομήματος,

• η νομιμότητα, η διαφάνεια, η λογοδοσία, η συναίνεση και η εμπιστοσύνη, ο προγραμματισμός, η αποτίμηση, η καταγραφή, η δημοσιοποίηση και ο αναστοχασμός,

• η διεπιστημονική όσμωση και η σύνδεση με την κοινωνία και την οικονομία, συμμετοχικώ τω τρόπω αμοιβαία,

• η προαγωγή του πολιτισμού, μέσα από ένα είδος δημόσιας πολιτικής χρήσης του διανοούμενου λόγου,

• η συγκρότηση μιας ευάριθμης συντονιστικής επιτροπής ειδημόνων που να διασφαλίζει το απρόσκοπτο, το δημιουργικό και το αποτελεσματικό της λειτουργίας του όλου θεσμού,

• η πρόσκληση για κοινή αναστόχαση σε τακτούς χρόνους του πολιτικού-ηθικού-γνωστικού διακυβεύματος της εποχής μας με την ανάληψη σχετικών πρωτοβουλιών σε επίπεδο φιλοσοφίας, επιστήμης και τέχνης.

Οι προτάσεις μας για τον ακαδημαϊκό χώρο επιβλήθηκαν από μια ανάγκη αναδιάταξης όλων των σχέσεων μέσα στο Πανεπιστήμιο απροκατάληπτα σε περιβάλλον φιλίας, αρμοδιότητας και έντασης. Η απόφανσή μας, στερρή και ανυποχώρητη, διασκεδάζει κάθε μικροπολιτική παρείσφρυση σκοπιμοτήτων και ερείδεται στο μεγαλείο ενός χώρου κεντρικής δόμησης μιας πολιτικής της γνώσης, όπου πριμοδοτείται η πράξη της ιδέας και η ιδέα της πράξης: Ως πανεπιστημιακοί έχουμε να αντιμετωπίσουμε και να σχεδιάσουμε το παρόν και το μέλλον του Ιδρύματός μας κάνοντας χρήση δυνατοτήτων και πόρων στο εσωτερικό ενός συστήματος αξιών προς εμπέδωση τόσο όσο και οριακή μεταξίωση.

Το Πανεπιστήμιο ως ιδέα και ως πράξη

Συνιστά κοινό τόπο ότι το Πανεπιστήμιο συγκροτεί εστία λειτουργιών παραγωγής-δημιουργίας, αναπαραγωγής-μετάδοσης γνώσης και διεργασιών προσαρμογής-εσωτερίκευσης (υπαγωγής της ανθρώπινης έξης, συμπεριφοράς και πολιτικότητας σε «έλλογους» κανόνες). Παρακαταθήκη αξιών προβάλλει ως κέντρο διαχείρισης του κοινού ή δημόσιου αγαθού για τον άνθρωπο, ύψιστα κοινωνικός θεσμός, όπου ασκείται ανυποχώρητα μια πολιτική-πρακτική εμπέδωσης του καθολικού στοιχείου. Αποβαίνει έτσι κατεξοχήν φορέας και διαμορφωτής πολιτικού πολιτισμού. Τίθεται συναφώς το ερώτημα: Πώς μπορούν να ανακατανεμηθούν οι εγγενείς δυνάμεις επιρροής στο εσωτερικό του συμπλέγματος γνώσης-πολιτικής-και-οικονομίας;

Το Πανεπιστήμιο καλείται σήμερα να ξεπεράσει την κρίση της ταυτότητάς του ως ενός κατά βάση ιστορικού θεσμού στο εσωτερικό μιας πολιτικής της γνώσης που διαπλέκεται όσο ποτέ άλλοτε τόσο επικίνδυνα (έκθετα) με την οικονομία. Η δημιουργική, παραγωγική και προσαρμοστική-ερμηνευτική του λειτουργία δεν μπορεί να λαμβάνει χώρα ερήμην μιας επανεξέτασης του ρόλου που μπορεί να επιτελεί το Πανεπιστήμιο σε επίπεδο κοινωνίας: Ο δημόσιος, δημοκρατικός και συμμετοχικός του χαρακτήρας οφείλει να διατηρηθεί και να διευρυνθεί με μια πράξη εξόδου από τη δυσχέρεια μιας παγκοσμιοποιημένης εποχής πλήρους ανακατάταξης κάθε μορφής σχέσεων: Δωρεάν παιδεία, ελευθερία διδασκαλίας και έρευνας, αυτοδιοίκηση με βάθος την αυτονομία είναι, για μας, ό,τι περισσότερο αυχμηρό ή δυσεπίτευκτο έχει επισυμβεί.

Η ποιότητα της εκπαίδευσης, ο αριθμός του φοιτητικού πληθυσμού που μπορεί να φιλοξενηθεί στη βάση μιας γενικότερης φιλοσοφίας για τον κοινωνικό άνθρωπο, η επιτυχής αντιμετώπιση μιας τάσης οικονομισμού και παραγωγισμού (όχι «Πανεπιστήμιο-επιχείρηση»), η αδέσμευτη αναζήτηση της γνώσης με τη διασφάλιση μιας optimum εναρμόνισης δημοσίου και ιδιωτικού, η συνεργασία με άλλα Πανεπιστήμια και επιστημονικούς ή κοινωνικούς φορείς, μπορούν να συστήσουν προϋποθέσεις για την επαγγελματική απορρόφηση ενός δυναμικού που δοκιμάζεται από τη μαζική ζήτηση τίτλων.

Διδάσκοντες, φοιτητές, λοιπό επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό οφείλουμε να βλέπουμε το Πανεπιστήμιο ως ύψιστο φορέα και δημιουργό πολιτικού πολιτισμού, επιτελώντας ένα έργο τουλάχιστο αντίστασης σε κάθε απόπειρα έκπτωσης ή υποβάθμισης των αξιών. Αισθάνομαι, αισθανόμαστε όλοι τον κομβικό, στρατηγικό ρόλο που καλείται να παίξει υπό νέους όρους η μεγάλου, συμβολικού εκτοπίσματος αριστοτέλεια εκδοχή του. Το επαναστατικό εδώ, πολλές φορές, μπορεί να σημαίνει όχι βίαιη ανατροπή, ή απλώς ρήξη, αλλά  επινοητική προσαρμογή και εναρμόνιση με τις καλύτερες εκπτύξεις του παγκόσμιου ή του ευρωπαϊκού πανεπιστημιακού γίγνεσθαι. Η αδιάρρηκτη έως αδιέξοδη σύμπλεξη γνώσης-πολιτικής-και-οικονομίας οφείλει να μας κατευθύνει σε επιλογές που διαφυλάττουν την ελληνικότητά μας και μάς ανοίγουν νικηφόρα σε ένα κόσμο δεινής περιπλοκότητας όπως ο δικός μας. Απαιτείται μόνο μια απόφαση αυτο-ανάληψης, εγρήγορσης και συνειδητής ένταξης σε ένα χώρο δράσης που θα κινείται έκκεντρα σε σχέση προς την κατεστημένη, άνευρη πολιτική πλατειαστικότητα και οριζοντιότητα. Είμαστε οι κατεξοχήν θεματοφύλακες των αξιών και του πολιτισμού, ενώ διαχειριζόμαστε το κοινό, δημόσιο αγαθό - όχι όμως πια πτωχο-προδρομικά: Διεκδίκηση, άρθρωση ενός λόγου κεντρικού αυτο-προσδιορισμού, δέσμευση μιας ύλης προς μορφοποίηση χωρίς φορμαλισμούς προτείνω να διατρέχουν τη ραχοκοκαλιά των ενεργειών μας ως επιστημόνων και ως πολιτών αυτής της βόρειας γης.

Η ιδέα του Πανεπιστημίου συνίσταται ουσιωδώς στο να τελεί αυτό «άνευ όρων», να καλλιεργεί και να εμπεδώνει τη γλώσσα, να προωθεί υψηλές πρακτικές άσκησης του λόγου, να προβάλλει ως το «άλλο» ομογενοποιητικών διεργασιών εμπορευματοποίησης. Πρόκειται για το μεγαλείο μιας αρχής που, όμως, προϋποθέτει βαθιά και πλατιά συναίνεση του κοινωνικο-πολιτικού σώματος. Μετά από μια πλούσια και περίπλοκη μεσαιωνική ιστορία πολιτικής υπόταξης και συντεχνειασμού αλλά και νεωτερικές μετεξελίξεις, ιδίως κατά το 19ο γερμανικό αιώνα (ιδίως με τους Fichte, Shelling, Shleiermacher, von Humboldt) και εφεξής (με αποκορύφωμα τη σχολή της Φραγκφούρτης), το Πανεπιστήμιο έχει καταστεί «κλασικό» - λίκνο ακαδημαϊκής, ανυπόθετης ελευθερίας διερώτησης και πρότασης, κοιτίδα έρευνας, γνώσης και στοχασμού της «αλήθειας». [Πώς να κινηθούμε, επομένως, μπροστά  σε παροντικές και προκλήσεις που επέρχονται όπως εκείνες της ανάπτυξης τεχνολογιών αποδέσμευσης από αναφορές χωρο-χρονικού περιοριοσμού;]     Θεσμικές παρεμβάσεις σε επίπεδο ανανέωσης και αλλαγών δεν μπορούν να λαμβάνουν χώρα, δίχως να διασφαλίζεται το αυτονόητο ενός αποθέματος αρχών και αξιών, ενός πλέγματος κάλυψης αναγκών για τον κοινωνικό άνθρωπο, αδιαίρετα ενεργητικό και παθητικό. Η πανεπιστημιακή καθολικότητα (Universitas), δυνάμει της ιστορίας της, ενισχύει υπογραμμισμένα σήμερα και καθιστά ολοένα και περισσότερο ορατό τον [εν ου παικτοίς] αδιαπραγμάτευτο χαρακτήρα της. Μόνο που, για να προσφύγουμε στην καίρια επικουρία της πλατωνικής Πολιτείας (497 δ), [«τίνα τρόπον μεταχειριζομένη πόλις φιλοσοφίαν ου διολείται;] τα γαρ δη μεγάλα πάντα επισφαλή, και το λεγόμενον τα καλά τω όντι χαλεπά». Ο αρχαίος Ελληνας στοχαστής συνδύαζε εκεί φιλοσοφία και πολιτική – εμείς αναλαμβάνουμε εδώ το χειρόκτιο προς μια διεργασία ανόρθωσης και διατήρησης ενός θεσμού-άλλοθι, του Πανεπιστημίου, θεσμού-άλλοθι για το ίδιο το πολιτικο-κοινωνικό διακύβευμα.

H ισχυροποίηση του τρίπτυχου αυτοτέλειας-αυτοδιοίκησης-αυτονομίας, η κοινωνική παρέμβαση και η διάχυση του ακαδημαϊκού υλικού-προϊόντος που παράγεται εσωτερικά με κατάλληλη διασφάλιση μεθόδων και τρόπων, η ενεργοποίηση του πολιτικού του χαρακτήρα στη βάση του αδιαπραγμάτευτου: ελευθερίας, αριστείας και λόγον διδόναι, συγκροτούν τη βάση του παρόντος και του μέλλοντος ενός βαθιά (αρχαιο-ελληνικής έμπνευσης) ευρωπαϊκού «πράγματος», που δοκιμάζεται σήμερα από κινήσεις ολοσχερούς ανακατάταξης των σχέσεων μέσα και έξω από αυτό: κατακερματισμός της ενότητας, υποχώρηση της ολότητας και απόσυρση της διάστασης του «είναι» προς όφελος μιας καταλυτικής γενίκευσης ενός ατομικο-και-καθολικοποιητικού λανθάνοντος.

Απαιτείται μια διαρρήδην διατύπωση αρχών και θέσεων με υποβολή προτάσεων για ένα ισχυρό συμμετοχικό Πανεπιστήμιο, η ακαδημαϊκότητα του οποίου θα αντλεί το νόημά της από το δέος των διαχρονικών του προλήψεων που αντιστέκονται και από εκπτύξεις αλλαγών σε επίπεδο  μιας τελεολογίας ολοκλήρωσης (όχι αναγκαστικά «αλλαγή αλλαγής»): α. εξασφάλιση και διάθεση πόρων προς θεραπεία και υπηρέτηση του κοινού αγαθού με παράλληλη αυτο-αντίληψη μιας ιστορικότητας εναντίον εντροπικών τάσεων διάλυσης μάλλον παρά διατήρησης και β. ανάπτυξης της πανεπιστημιακής ιδέας ως πράξης σε επίπεδο αναγνώρισης και αποκατάστασης του ανθρώπινου γνωστικού συνειδότος. Απαιτούνται επιπλέον ad hoc τοποθετήσεις σχετικές με άμεσα προβλήματα προς επίλυση ή με νομοθετικές ατροφίες και αναπροσαρμογές.

Για μας, το Πανεπιστήμιο ως εντόσθια πολιτικός θεσμός οφείλει να αυτο-επινοείται και να αυτο-δημιουργείται κάθε στιγμή πραγματώνοντας το οιονεί αδύνατο του καλού, του ωραίου και του αληθινού, και η δέσμευσή μαζί του δεν μπορεί να είναι ούτε πρόσκαιρη ούτε ευκαιριακή, αλλά οφείλει να αποτελεί ανυποχώρητα παραμόνιμη «αίρεσιν βίου»: Επιβάλλεται μια αναδιάταξη όλων των σχέσεων μέσα στο Πανεπιστήμιο απροκατάληπτα σε περιβάλλον φιλίας, αρμοδιότητας και έντασης - απόφασης ακόμη, στερρής και ανυποχώρητης, που να διασκεδάζει κάθε μικροπολιτική παρείσφρυση σκοπιμοτήτων της τελευταίας στιγμής και να ερείδεται στο μεγαλείο ενός χώρου κεντρικής δόμησης μιας πολιτικής της γνώσης, όπου πριμοδοτείται η πράξη της ιδέας και η ιδέα της πράξης:

Ως πανεπιστημιακοί έχουμε να αντιμετωπίσουμε και να σχεδιάσουμε το παρόν και το μέλλον του Ιδρύματός μας κάνοντας χρήση δυνατοτήτων και πόρων στο εσωτερικό ενός συστήματος αξιών προς εμπέδωση τόσο όσο και οριακή μεταξίωση.

Σωκράτης Δεληβογιατζής